Pilgrims of Liberty by Stanisław Stolarczyk
The book-album contains 210 biographies and 300 photos of prominent Poles in Canada, including military men, Siberian-exiles, scientists, social activists, priests, people of culture and art. These Poles chose not to return to communist Poland after the end of World War II, instead choosing freedom in Canada, and now, rest on Canadian soil. Through this album, we wish to perpetuate the memory of our predecessors. We would like them to be remembered during various Polish-Canadian celebrations, so that candles are lit on their graves, which are often neglected and abandoned. The Light of Remembrance is lit in their hearts, so that they are taken care of by Polish youth with constant care as the most precious testimonies of Polish independence, the heritage and culture of Poland, Canada and the Polish Diaspora.
Polish Combatants’ Association in Canada and Its Support for Solidarity Movement and Polish Refugees in 1980s
Author:
Magdalena Paluszkiewicz-Misiaczek1
Jagiellonian University, Kraków
The aim of this paper is to present support rendered by Polish veterans in Canada for the “Polish cause” in 1980s – i.e. during the brief “carnival of Solidarity” and subsequent period of martial law which resulted in massive wave of emigrants leaving the country between 1981– –1987. The scope of engagement of Polish WWII veterans settled in Canada into various forms of assistance for the Solidarity movement in Poland (demonstrations, petitions, fundraising) and combatants’ attitude towards the new wave of political and economic immigrants arriving from Poland to the Country of Maple Leaf in 1980s. is presented on the basis of archival docu- ments (by-laws, regulations, financial reports, internal correspondence) and press releases (“SPK w Kanadzie” – quarterly magazine of the Polish Combatants Association in Canada).
80. Rocznica bitwy pod Monte Cassino
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
1 marca 2024 r. w Bochni pod Krakową przy pomniku gen. bryg. Leopolda Okulickiego pseud. "Niedźwiadek", Kolega Zbigniew Starczyk w imieniu SPK w Kanadzie złożył wiązankę kwiatów ku czci i pamięci Żołnierzy Wyklętych.
ZBIGNIEW GONDEK 1924 - 2023
Urodzony 31 stycznia 1924 roku w Przemyślu. Podpułkownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku. W 1940 roku deportowany do Związku Sowieckiego do Okręgu Kustanajskiego za Uralem. Na mocy układu Sikorski-Majski zwolniony z zesłania. 2 lutego 1942 roku przybył do punktu zbornego w miejscowości Ługowoj. Od 28 lutego 1942 roku w Wojsku Polskim w ZSRS w 27 Pułku Piechoty. Przez Krasnowodsk ewakuowany do Pahlevi w Iranie i od 1 kwietnia 1942 roku pozostaje pod komenda brytyjską. 21 kwietnia 1942 przetransferowany do Palestyny. Żołnierz II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa we Włoszech. Przydzielony do 6 Baonu 2 Kompanii Strzelców Karpackich w składzie 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Od 1942 do 1943 roku przebywał na środkowo-wschodnim teatrze działań wojennych w Iranie, Iraku, Palestynie i Egipcie. Na włoskim teatrze działań wojennych służył od 13 grudnia 1943 roku, przechodząc chrzest bojowy w pobliżu Taranto i zaraz potem nad rzeką Sangro. Szturm na Monte Cassino tak wspomina: “6 Batalion, którego częścią była moja kompania i mój pluton dostał rozkaz zluzowania Amerykanów. Było to w nocy. Dostaliśmy pierwszy ogień, jak jeszcze byliśmy zupełnie na dole. Niemcy obwarowali sie na Wzgórzu 593 przy Massa Albaneta, kierunku naszego uderzenia. Widzieli całą panoramę Monte Cassino i oczywiście nas podchodzących z dołu. Muły prowadzone przez Hindusów niosły potężny ekwipunek. Pamiętam jak Amerykanie nieostrożnie podpalali papierosy. Niemcy tylko na to czekali i strzelali w tym kierunku. Pierwszych rannych mieliśmy zanim zdążyliśmy się okopać, co nie należało do zadań łatwych, bo otoczeni byliśmy głównie litą skałą i kamieniami. Znalazłem wreszcie jakieś miejsce, które rano okazało się być ciałem zabitego, pokrytego cienką warstwą ziemi żołnierza”. 2 lipca 1944 roku podczas działań bojowych pod Loretto nad rzeką Musone został ciężko ranny w lewą rękę i lewe udo. Tak to wspomina: “Część mojego plutonu zdążyła sforsować już rzekę, przy minimalnym ogniu wrogiej artylerii. I wtedy odezwały się karabiny maszynowe. Nie wiem jak do tego doszło, ale bez rozkazu z własnej inicjatywy postanowiłem je uciszyć. Podczołgałem sie na odległość rzutu granatem i zniszczyłem prawdopodobnie dwa stanowiska. W tym momencie rozpoczęła się kanonada moździerzy. Natychmiast padłem na brzuch, po czym zobaczyłem, że nie mam już broni ani ręki, która ją trzymała. Za 15 minut pojawili się sanitariusze...” Po pięciu miesiącach pobytu w szpitalu w Casamassima, 30 listopada 1944 roku przeniesiony do Szkocji na dalszą rekonwalescencję. Zdemobilizowany w 1947 roku. Po ukończeniu czteroletniego Commercial College podjął pracę jako księgowy. W 1954 roku wyemigrował z żoną do Kanady i osiedlił sie w Toronto (Ontario). Od 1955 roku członek Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce Placówka 114 w Toronto. Dwukrotnie (jako pierwszy obcokrajowiec) był prezesesem torontońskiego oddziału The War Amps of Canada i pełnił funkcję jednego z National Directors. Od 1970 roku członek Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie w Kole nr 20 w Toronto. W roku 2011 na XXXIV Zjeździe SPK w Kanadzie wybrany został vice prezesem Zarządu Głównego SPK w Kanadzie. Członek Honorowy Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie. Zmarł 12 października 2023 roku w Mississauga (Ontario).
Odznaka Honorowa za Rany – dwukrotnie
Order Wojenny Virtuti Militari V Klasy (nr 11610)
Order Polonia Restituta IV Klasy
Krzyż Walecznych
Srebrny Krzyż Zasługi
Medal Wojska
Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino
Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
1939-1945 Star (bryt.)
Italy Star (bryt.)
Defence Medal (bryt.)
War Medal (bryt.)
